‘ಕಥೆ‘ ಕೇಳುವುದೇ ಒಂದು ಸೊಗಸು. ನಾನು ಬರೆಯುವಾಗ ಕೂಡ ‘ಕತೆ’ ಎಂದು ಬರೆಯದೆ ‘ಕಥೆ’ ಎಂದೇ ಬರೆಯುತ್ತೇನೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಈ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದೂ ಒಂದು ಸೊಗಸೇ! ಎಲ್ಲರಲ್ಲೂ ಒಂದು ಕಥೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಕಥೆ ಹೇಳುವುದು, ಕೇಳುವುದನ್ನು ನಾವು ದಿನನಿತ್ಯವೂ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ.
ಒಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯ ಹೇಳ ಹೊರಟಿದ್ದೆಲ್ಲವೂ ಕಥೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಒಂದು ಮಾತಿದೆ. ಆದರೆ ಹೇಳುವುದನ್ನು ಹೇಗೆ ಹೇಳಬೇಕು ಎಂದು ಯೋಚಿಸಿ ತೀರ್ಮಾನಿಸುವುದೇ ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಕಥೆಯ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದೇನೋ.
ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲು ಕಥೆ ಹೇಗೆ ಹುಟ್ಟಿರಬಹುದು?
ಆದಿ ಮಾನವ ಪ್ರತಿದಿನ ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಸಂಜೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಇತರರಿಗೆ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದನಂತೆ, ಹಾಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದುದೇ ಕಥೆಯಾಗಿ ರೂಪು ತಳೆಯಿತು ಎನ್ನುವ ಮಾತೂ ಉಂಟು. ಆದಿ ಮಾನವ ತನ್ನ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಇತರರೊಡನೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಲ್ಪನೆಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರಬೇಕು. ನಿಜಕ್ಕೂ ಅವನು ಒಂದು ಇಲಿ ಕೊಂದಿದ್ದರೂ ಹುಲಿಯನ್ನೇ ಕೊಂದೆನೆಂದು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಶೌರ್ಯ ಪರಾಕ್ರಮ ಸೂಚಿತ ಹಾವ ಭಾವಗಳೊಡನೆ ಹೇಳಿರಬಾರದೇಕೆ? ಹಾಗೆ ಹೇಳಿದ್ದರೆ ಅದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಕಥೆಯ ಧಾಟಿ ಪಡೆದಿರಲೇಬೇಕೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಕಥೆ ಅನ್ನುವುದು ಕಲ್ಪನೆ ಹಾಗೂ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯ ರೂಪು ತಳೆದಾಗಲೇ ಆಕರ್ಷಕವಾಗುವುದೇ? ಆದಿ ಮಾನವನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರಗಳಿರಲಿಲ್ಲ, ಮುದ್ರಣವಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈಗ? ಅವನ ಸಂಜಾತರಾದ ನಾವು ಕಥೆ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬರೆಯುತ್ತೇವೆ. ಬರೆದ ಕಥೆ ಒಂದು ಉತ್ತಮವಾದ ಕಲಾಕೃತಿಯಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸುತ್ತೇವೆ. ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸೃಜನಶೀಲತೆ ಬೇಕು ಅನ್ನುತೇವೆ. ಬದುಕಿನ ಬಗೆಗೆ ಅದಮ್ಯ ಪ್ರೀತಿ, ಕುತೂಹಲ, ಸಹಜೀವಿಗಳಗೆ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿ, ಮೌಲ್ಯಗಳ ಶೋಧನೆ ಇಲ್ಲದೆ ಯಾರೂ ಬರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಜೊತೆಗೆ ಒಳನೋಟವೂ ಅಷ್ಟೇ ಮುಖ್ಯ.
ಚಿತ್ರಕಲಾವಿದನಿಗೆ – ಬಣ್ಣ, ಕುಂಚ, ಕ್ಯಾನ್ವಾಸ್. ಸಂಗೀತಗಾರನಿಗೆ – ಸ್ವರ, ರಾಗ, ಧ್ವನಿ. ಶಿಲ್ಪಿಗೆ – ಕಲ್ಲು, ಮರ, ಕಟ್ಟಿಗೆ ಇರುವ ಹಾಗೆ ಕಥೆಗಾರನಿಗೆ ಭಾಷೆ ಒಂದು ಮೂಲಸಾಧನ. ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಕಥೆ ಆಕಾರ ತಾಳುವುದು ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ. ಒಂದು ಕಥೆಯ ವಿವರಗಳು, ಧ್ವನಿಗಳು, ಆಶಯಗಳು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾಷೆಯ ನಂತರ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶವೆಂದರೆ ನಿರೂಪಣೆ. ಒಂದು ಕಥೆಯ ಎಲ್ಲ ವಾಕ್ಯಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಹೇಗೆ ಸಂಬಂಧ ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನೇ ಆ ಕಥೆಯ ಸಾವಯುವ ಶಿಲ್ಪ ಹಾಗೂ ಅಂತಿಮ ಧ್ವನಿ ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಾವಯವ ಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಭಾವತೀವ್ರತೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವದ ಅಂಶಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ.
ಆನಂತರ ನಾವು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ್ದುದು ‘ದೃಷ್ಟಿಕೋನ’. ಕಥೆಯೆಂದರೆ ಹಲವು ಪಾತ್ರಗಳು ಇರುವುದು ಸಹಜ. ಹೀಗಿರುವಾಗ ಕಥೆಗಾರ ಯಾವ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಮೊದಲು ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಬೇಕು ಎನ್ನುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಕಥೆಗಾರನಿಗೂ ಅವನದೇ ಆದ ಶೈಲಿಯೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು, ಕಥೆಗಾರ ಉಪಯೋಗಿಸುವ ಶಬ್ದಗಳು, ಆ ಶಬ್ದಗಳು ವಾಕ್ಯವಾಗುವ ರೀತಿ, ವಾಕ್ಯವು ಹೊಮ್ಮಿಸುವ ನಾದ, ಲಯ ಇವೆಲ್ಲ ಶೈಲಿಯನ್ನೇ ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತವೆ.
ಯಾವುದೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಥೆ ತನಗೆ ತಾನೇ ಸಾಂಕೇತಿಕವೂ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಕೇತವೆನ್ನುವುದು ಒಂದು ವಸ್ತು, ಸ್ಥಳ, ಕ್ರಿಯೆ ಅಥವಾ ಪಾತ್ರ ಇವು ಯಾವುದೂ ಆಗಿರಬಹುದು. ಈ ಸಂಕೇತ ಕತೆಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಮೀರಿ ಎಷ್ಟು ಬಗೆಯ ಹೊಸ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಮ್ಮಿಸುತ್ತದೆಯೋ ಅಷ್ಟೇ ಆ ಕಥೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅರ್ಥ.
ಮುಂದಿನದು ಸಂವಿಧಾನ ಅಂದರೆ ಪ್ಲಾಟ್. ಅದು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧವುಳ್ಳ ಅನೇಕ ಘಟನೆ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ಶ್ರೇಣಿ. ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರಗಳು ಭಾಗವಹಿಸುವುದರಿಂದ ಸಂವಿಧಾನವು ಪಾತ್ರ ಸೃಷ್ಟಿಯೊಡನೆ ಅನನ್ಯವಾಗಿ ತಾಳೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.
ಒಂದು ಕಥೆಯಿಲ್ಲದೇ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಆಗೋಕೆ ಸಾಧ್ಯ ಇಲ್ಲ. ಚಿತ್ರಕಥೆಯಿಲ್ಲದೆ ಸಿನಿಮಾ ಇಲ್ಲ. ಕಥೆ ಒಂದು ಆತ್ಮ, ಚಿತ್ರಕಥೆ ಅದರ ಶರೀರ. ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ಸಿನಿಮಾವೊಂದರ ಬ್ಲೂ ಪ್ರಿಂಟ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಜನರಿಗೆ ಇದರ ನೆನಪಿದೆಯೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನನಗೆ ಚನ್ನಾಗಿ ನೆನಪಿದೆ. ನಮ್ಮೂರಲ್ಲಿ ಜಾತ್ರೆ ಹರಿದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಕಥೆ ಏರ್ಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಒಬ್ಬರೇ ನಿಂತು ಎಷ್ಟು ಸೊಗಸಾಗಿ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರೆಂದರೆ ಕೇಳುಗರು ಪರವಶರಾಗಿ ತಲೆದೂಗಬೇಕು. ಅದಕ್ಕೆ ಅವರೊಂದು ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಬಾಯಲ್ಲಿ ಅದು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ನಿರೂಪಿತವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿ ಯಾಕೆ ಹರಿಕಥೆಯ ಉದಾಹರಣೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡೆನೆಂದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ನುಡಿಯಬೇಕು, ಹಾಡಬೇಕು, ಅಭಿನಯಿಸಬೇಕು. ನೂರಾರು ಜನರನ್ನು ಗಂಟೆಗಟ್ಟಳೆ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಒಬ್ಬ ಸಿನಿಮಾ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕನದ್ದೂ ಇದೇ ಕೆಲಸ. ಆದರೆ ಇವನಿಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸಲಕರಣೆಗಳ, ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಬೆಂಬಲವಿರುತ್ತದೆ. ಆತ ತನ್ನ ಕಥೆಯನ್ನು ತೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಚಲಿಸುವ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ನಿರೂಪಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಈ ಸಿನಿಮಾ ಒಂದು ಅದ್ಭುತ! ಯಾರೊಬ್ಬರಿಗಾದರೂ ಗೊತ್ತಿತ್ತೆ? ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಬಂದ ಈ ಸಿನಿಮಾ ಎಂಬ ಯಂತ್ರಕಲೆ ತ್ರಿವಿಕ್ರಮನಾಗಿ ಬೆಳೆದು ನಮ್ಮನ್ನೆಲ್ಲ ಹೀಗೆ ಆವರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದು?
ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಲ್ಯೂಮಿಯೇರ್ ಸಹೋದರರು ಪ್ಯಾರಿಸಿನಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರದ ವಾಸ್ತವಿಕ ದೃಶ್ಯಗಳು ಹೇಗಿದ್ದವು ಗೊತ್ತೇ?
– ಮಗುವೊಂದು ತಿಂಡಿಯನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಿರುವುದು.
– ಮನೆಯ ಬೆಕ್ಕು ಹಾಲು ಕುಡಿಯುತ್ತಿರುವುದು.
– ಕೆಲಸಗಾರರು ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ಕೆಲಸ ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡು ಹೊರಗೆ ಬರುತ್ತಿರುವುದು.
– ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ದೋಣಿಯೊಂದು ದಡ ಮುಟ್ಟುತ್ತಿರುವುದು.
– ರೈಲೊಂದು ಫ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗೆ ಬರುತ್ತಿರುವುದು, ಇತ್ಯಾದಿ…
ಇಂತಹ ದೃಶ್ಯಗಳಿಂದ ಆರಂಭವಾದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಇಂದು ಕೆಲವು ಗಂಟೆಗಳ ಸ್ವಾರಸ್ಯವಾದ, ಕಲ್ಪನಾಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ, ಇತರ ಕಲೆಗಳಾದ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ನೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಮನೋರಂಜನೆ ಕೊಡುವ ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದೆ. ಕಾಲದಿಂದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮೈದುಂಬಿಕೊಂಡಿದೆ.
ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಿನೆಮಾ ವಿಜ್ಞಾನದ ಆವಿಷ್ಕಾರ. ದೃಶ್ಯ ಹಾಗೂ ಶ್ರವಣೇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚೋದಿಸುವ ಇದು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮೇಲೆ ಯಾವ ರೀತಿಯ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರಬಹುದು ಎಂದು ಭಯ-ಕುತೂಹಲ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಇದ್ದೇ ಇತ್ತು. ಹೊಸದರಲ್ಲಿ ಇದು ಅಕ್ಷರ ತಿಳಿಯದವರಲ್ಲೂ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹರಡಲು ಹಾಗೂ ಅವರ ಅರಿವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಬಳಕೆಯಾಗಬಹುದು ಎಂಬ ಉತ್ಸಾಹವಿತ್ತು. ಇನ್ನೂ ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಕಲಾಪ್ರಕಾರವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿತ್ತು. ಇನ್ನೊಂದು ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾವೈಕ್ಯತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಬಳಕೆಯಾಗಬಹುದು ಎನ್ನುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿತ್ತು. ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು ಕರಗುತ್ತಾ ಬಂದವು. ಇದು ಬಹು ಬೇಗನೆ ಮನರಂಜನೆಯ ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಉದ್ಯಮದ ದಾರಿಯನ್ನು ಭದ್ರವಾಗಿ ಹಿಡಿಯಿತು. ಇಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಸಿನೆಮಾ ಬೆಳೆದಿರುವುದು, ಹರಡಿರುವುದು ಈ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿಯೇ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ, ‘ಚಲನಚಿತ್ರ ಒಂದು ವ್ಯಾಪಾರೀ ಕಲೆಯ ಅತ್ಯುನ್ನತ ರೂಪ’ ಎಂದು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಚಿತ್ರನಿರ್ದೇಶಕ ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಾಧ್ಯಮವು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಬಲವಾದ ಸಂವಹನ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಉಳಿದಿರುವುದಕ್ಕೆ ಅದರ ಅತ್ಯಪೂರ್ವ ರೀತಿಯ ‘ಕಥಾನಕ’ ಸಾಧ್ಯತೆ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಸಿನಿಮಾದ ಪ್ರಧಾನ ಆತ್ಮವು ‘ಕಥೆ’ ಮತ್ತು ಕಥಾವಸ್ತುವಾಗಿದೆ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತು, ಮೂವತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಲವತ್ತರ ದಶಕದ ನಂತರ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಕಾವ್ಯ, ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಇವು ಮನುಷ್ಯನ ಮೂರು ಭಿನ್ನವಾದ ಪ್ರಜ್ಞೆಗಳ ಒಡಲಿನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಬಂದವುಗಳಾದ್ದರಿಂದ ಇದೇ ವಸ್ತುವನ್ನು ಸಿನಿಮಾ ಮಾಧ್ಯಮ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿತು. ಪೌರಾಣಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಚಿತ್ರಗಳು ಭಕ್ತಿಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಕರ್ಷಿಸಿದರೆ, ಜಾನಪದ ಕಥಾವಸ್ತುವಿನ ಚಿತ್ರಗಳು ರಂಜನೆ, ಸಾಹಸ, ತಂತ್ರಗಾರಿಕೆಯನ್ನೇ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಅದ್ಭುತ ರಮ್ಯಜಗತ್ತನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದವು.
ನಿಧಾನವಾಗಿ ಸಿನೆಮಾ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಬದುಕಿನ ಒಂದು ಸಂಭ್ರಮವಾಗಿ, ಒಂದು ಆಚ್ಚರಿಯಾಗಿ, ಒಂದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ, ಬಡವ ಶ್ರೀಮಂತ ಅನ್ನುವ ಭೇದ ಅಳಿಸಿ ಹಾಕಿ ವಿಜೃಂಭಿಸತೊಡಗಿತು. ಸಾವಿರ ಜನರ ಭಾವನೆಗಳನ್ನ, ಒಂದೇ ಬಾರಿಗೆ ಅರಳಿಸುವ, ಕೆರಳಿಸುವ, ಸಾಂತ್ವನಗೊಳಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಚಿತ್ರಮಂದಿರದ ಕತ್ತಲ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಕ್ರಿಯೆ ಇಡೀ ಸಮುದಾಯದ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿತ್ತು.
ಇದಕ್ಕೆ ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತಯಾರಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಚಿತ್ರಗಳೂ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದವು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರು ಬಹಳ ಒಳ್ಳೆಯವರು (ನಾಯಕ-ನಾಯಕಿ) ಅಥವಾ ತೀರ ಕೆಟ್ಟವರು (ಖಳನಾಯಕ). ಜೊತೆಗೆ ಇವರೆಲ್ಲ ಹಾಡುವ, ನರ್ತಿಸುವ ಛಾತಿಯಿರುವಂಥಹವರು. ಸಾಮಾನ್ಯರಾಗಿದ್ದರೂ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡುವವರು. ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಇವರ ಅದ್ದೂರಿಯ ವೇಷ-ಭೂಷಣಗಳು, ವಿಚಿತ್ರ್ರವೆನಿಸುವ ಕೇಶ ಶೃಂಗಾರಗಳು, ಅವರು ವಾಸಿಸುವ ಭವ್ಯ ಸೌಧಗಳು, ಓಡಾಡುವ ಐಷಾರಾಮಿ ಕಾರುಗಳು, ಅವರು ಪ್ರೇಮಿಸುವ ರೀತಿ, ಅವರಿಗೆ ಬರುವ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು, ಅವುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ರೀತಿಗಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕನಿಗೆ ಇಷ್ಟವಾಯಿತು. ಇದೇ ಈ ಸಿನಿಮಾಗಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆಗೆ ಕಾರಣ.
ಸಿನೆಮಾ ತಂತಾನೇ ಸ್ವತಂತ್ರವಲ್ಲದ ಒಂದು ಕಲಾಮಾಧ್ಯಮ. ಅವಲಂಬನೆ ಇದರ ಮೂಲ ಹಾಗೂ ಪ್ರಧಾನ ಲಕ್ಷಣ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಇದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ಸಿದ್ಧಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಸೃಜನಶೀಲ ಆಯಾಮವನ್ನು ಕೂಡ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿತು. ಇದರ ಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ನಾವು ಅರವತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಅದು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಹೊರಳು.
ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿನ ವಾಸ್ತವ ಮತ್ತು ಅತಿವಾಸ್ತವ ನೆಲೆಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗತೊಡಗಿದವು. ಇವಕ್ಕೆ ಕೆಳ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಜನರು ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ತೋರಿದರು. ಇದು ಸರಳ, ಸುಂದರ, ಸಂತೃಪ್ತ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಮನಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವುದರಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿ ಆಧಾರಿತ ಚಿತ್ರಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದವು. ಇಲ್ಲಿ ಆದರ್ಶ ಪತಿ, ಪತ್ನಿ, ಮಕ್ಕಳು, ತಾಯಿ ಇವರ ನಡುವಿನ ಮಧುರ ಸಂಬಂಧವಾದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಒಂದು ದಶಕಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು.
ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಾಧ್ಯಮ ತನ್ನ ಬುಡದಲ್ಲೇ ಆರ್ಥಿಕ ಹೊರೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡೇ ಹುಟ್ಟಿತು. ಹೀಗಾಗಿ, ನಂತರದ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲಾಭದ ಆಸೆಯಿಂದ ಮಸಾಲೆ ಸಿನಿಮಾಗಳ ತಯಾರಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಾ ಹೋಯಿತು. ಕಮರ್ಷಿಯಲ್ ಯಶಸ್ಸಿಗಾಗಿ ಹಲವಾರು ಸೂತ್ರಗಳು ಹೆಣೆಯಲ್ಪಟ್ಟವು. ‘ಒಂದು ತಾರೆ, ಆರು ಹಾಡು, ಮೂರು ನೃತ್ಯ, ನಾಲ್ಕು ಹೊಡೆದಾಟ’ ವಿಜೃಂಭಿಸತೊಡಗಿತು. ನಿಧಾನವಾಗಿ ಸಿನಿಮಾಗಳ ಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಪ, ದ್ವೇಷ, ಸೇಡು, ಪ್ರತೀಕಾರಗಳು ಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಾನಪಡೆದವು. ನಾಯಕ-ಖಳನಾಯಕರ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಮಸುಕಾದವು. ನಾಯಕನೇ ಖಳನಾಯಕನಾದ; ಖಳನಾಯನಕನೇ ಜನರಿಗೆ ಅನುಕರಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ಮಾದರಿ ಎನ್ನುವಂತಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆ ವಿಜೃಂಭಿಸತೊಡಗಿತು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಿನಿಮಾಗಳು ಸಮಾಜದ ಕರಾಳ ಮುಖವನ್ನು ತೋರಿಸಲು ಹೊರಟವು; ಈ ಮಾಧ್ಯಮಕ್ಕೆ ಸಹಜವಾದ ಉತ್ಪೇಕ್ಷೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಕರಾಳ ಮುಖ ಇನ್ನೂ ವಿಕರಾಳವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿತವಾಯಿತು. ಸಾಮಾಜಿಕ, ಕೌಟುಂಬಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಸಿನಿಮಾಗಳು ಅಪರೂಪವಾದವು.
ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಪ್ರಮುಖಪಾತ್ರಧಾರಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಕಾಣಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ. ವಾಸ್ತವ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ತಣಿಯದ ತನ್ನ ಅಭಿಲಾಷೆ, ಬಯಕೆಗಳನ್ನು ಪಾತ್ರಧಾರಿಯ ಮೂಲಕ ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ತಣಿಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದ. ನಾಯಕನಟ ಅತಿ ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದೂ ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ. ಅವನ ಹಿಂಬಾಲಕರ ಪಡೆ ದೊಡ್ಡದಾಯಿತು. ತನ್ನ ಗೆಲುವಿಗೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮುಗ್ಧತೆಯನ್ನು ರಂಜನೆ ನೀಡಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದ. ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಪ್ರಭು ಜೈ ಅಂದ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವನ ಮೇಲುಗೈ ಆಯಿತು. ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಎಂದರೆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಏನಿರಬೇಕು, ಹೇಗಿರಬೇಕು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶಕನಿಗಿಂತ ನಾಯಕನಟ ಮುಖ್ಯನಾದ. ಆತ ತನ್ನ ಇಮೇಜಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ತನ್ನ ಪಾತ್ರವನ್ನು, ಪಾತ್ರದ ಸುತ್ತಲಿನ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಪೋಷಿಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದ. ಎಲ್ಲವೂ ಸೂತ್ರಬದ್ಧವಾಯಿತು. ಇವು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಗೆಲುವಿನ ಚಿತ್ರಗಳೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದವು.
ಚಿತ್ರರಂಗದ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಜೊತೆ ಜೊತೆಗೇ ನಲವತ್ತರ ದಶಕದಿಂದಲೇ ‘ಪರ್ಯಾಯ ಮಾರ್ಗದ ಚಿತ್ರ’ಗಳ ಒಂದು ಅಲೆಯೂ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದು ಗಟ್ಟಿಯಾದದ್ದು ಐವತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ. ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಮುಂದೆ ಇವು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಕಾಶಿಸಲಿಲ್ಲ. ಸುಳ್ಳಿಗಿರುವಷ್ಟು ಆಕರ್ಷಣೆ ಸತ್ಯಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಇವುಗಳತ್ತ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಅಸಡ್ಡೆಯನ್ನು ಇಂದೂ ಬಿಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ‘ಪರ್ಯಾಯ ಸಿನೆಮಾ’ಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರವಾದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಬಂದಿವೆ.
ಆರಂಭದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ಕತ್ತಲಾದ ಮೇಲೆ ಎರಡು ಆಟಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾದ ಚಿತ್ರಪ್ರದರ್ಶನ ನಂತರ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತಿ ಹೊಂದಿ ಹಗಲಿನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಸೇರಿ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳವರೆಗೆ ಬೆಳೆದಿತ್ತು. ಇದೂ ಕೆಲವು ಸಮಯ ಮೆರೆಯಿತು. ನಿಧಾನವಾಗಿ ಮಾಧ್ಯಮಲೋಕ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಟೆಲಿವಿಷನ್, ಮೊಬೈಲ್‌ಗಳ ಯುಗ ಪೈಪೋಟಿಗೆ ನಿಂತಿತು. ರಂಜನೆಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಮಾರ್ಗಗಳು ತೆರೆದುಕೊಂಡವು. ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳ ಮುಂದಿನ ‘ಹೌಸ್‌ಫುಲ್’ ಬೋರ್ಡ್ ಮರೆಯಾಯಿತು.
ಚಿತ್ರರಂಗ ಮೈಕೊಡವಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿತು. ಬರೀ ಕಥೆ ಹೇಳಿದರೆ ಸಾಲದು. ಕಥೆಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಅಂಶಗಳ ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಇದರ ಪೂರೈಕೆ ನಡೆದದ್ದು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ವಿವಿಧ ಆಯಾಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಒಡ್ಡುವ ಮೂಲಕ. ಇದೇ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ 16mm, 35mm, 70mm Gauge ಎಂಬ ಸೆಲ್ಯುಲಾಯ್ಡ್ ಯುಗ ತೆರೆಮರೆಗೆ ಸರಿದು, ಡಿಜಿಟಲ್ ಯುಗ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕ್ಯಾಮರಾ, ಸಂಗೀತ, ಶಬ್ದವಿನ್ಯಾಸ, ಅಬ್ಬರ, ಅರುಚಾಟದ ಮೂಲಕ ಪ್ರೇಕ್ಷಕನನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಿನಿಮಾಗಳು ಸಜ್ಜಾದವು. ತನ್ನ ಕಥನಕ್ರಮದಿಂದಲೇ ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗ ಕಥಾನಿರೂಪಣೆಗಿಂತ ತಂತ್ರಗಾರಿಕೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಣೆ ಹಾಕತೊಡಗಿತು. 2D, 3D ದಾಟಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಡೈಮೆನ್ಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಮೇಲೆ ಭೂಕಂಪವಾದರೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಕುಳಿತಿದ್ದ ಕುರ್ಚಿಗಳು ಅಲುಗಾಡುವುದು, ತೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಮಳೆ ಬಂದರೆ ಇಲ್ಲಿ ನೀರಹನಿಗಳ ಸಿಂಪಡಣೆ, ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ತಂಗಾಳಿ ಬೀಸಿದರೆ ಇಲ್ಲೂ ಮೈ ತಣ್ಣಗೆ ಮಾಡುವುದು ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರಯೋಗಗಳು ನಡೆಯತೊಡಗಿದವು.
ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಲಿವುಡ್ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. we give what the public wants – ‘ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಏನನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಾನೋ ಅದನ್ನು ಕೊಡುತ್ತೇವೆ’. ಮೇಲುನೋಟಕ್ಕೆ ಈ ಘೋಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವ ತಪ್ಪೂ ಕಾಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅದರ ಹಿಂದೆ ಅಡಗಿರುವುದು ಚಾಣಾಕ್ಷತನ. ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಲ್ಲಿ ಕುಟಿಲತನದಿಂದ ಬಯಕೆಗಳನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿ, ನಿಧಾನ ವಿಷದಂತೆ ಆ ಬಯಕೆಗಳನ್ನು ಚಟವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿ, ಇದೊಂದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮನೋರಂಜನೆ ಎಂದು ಪ್ರಚಾರ ನಡೆಸಿ, ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮೇಲೆ ಮಂಕು ಬೂದಿಯನ್ನು ಎರಚಿ ಮುಗ್ಧಗೊಳಿಸುವ ತಂತ್ರವಲ್ಲದೆ ಬೇರೇನು? ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ತಪ್ಪು ಎಂದು ನಾನು ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೇ ಅದೇ ಫುಲ್‌ಮೀಲ್ಸ್ ಆದರೆ? ಕಥೆ ನಿರೂಪಣೆಯ ನೋಡುಗನ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಮೀಟಲು ಬಹುದೇ ಹೊರತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವೇ ಮುಖ್ಯವಾಗಬಾರದು.
ಎಲ್ಲವೂ ದಿಕ್ಕುತಪ್ಪುತ್ತಿವೆ ಎಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಾಗ ಜಗತ್ತಿಗೇ ಬಂದು ಅಪ್ಪಳಿಸಿದ ಕರೋನಾ ಎಂಬ ಮಾರಿ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಶಾಪ ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ ಎನ್ನಬಹುದು. ಶಾಪ ಹೇಗೆ ಎಂಬುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಗೊತ್ತೇ ಇದೆ ವರ ಹೇಗೆ ಎಂದರೆ, ಚಿತ್ರರಂಗ ಮತ್ತೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಲು ಇದು ಸಹಕಾರಿಯಾಗ ಬಹುದು. ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ವೈಭವೀಕರಣ ಹಿನ್ನೆಡೆಗೆ ಸರಿದು ಗಟ್ಟಿಯ ಕಥಾವಸ್ತುಗಳು ಆಳುವ ದಿನಗಳು ಮುಂದೆ ಬರುವ ಸೂಚನೆಗಳು ದಟ್ಟವಾಗಿವೆ.
